W dolinie potoku spływającego z połonin do Sanu, znajduje się wieś Dwernik. Nazwa rzeki i miejscowości pochodzi od ruskiego słowa “dweri” (drzwi), co oznacza miejsce położone u wylotu doliny. Pierwsza informacja o tej osadzie pojawiła się w dokumentach w 1533 r., kiedy to Piotr Kmita sprzedał kniaźstwo w Dwerniku braciom Tarnowskim. Na Dwerniku osiadł na stałe młodszy z nich Łukasz, który od nowej siedziby przybrał nazwisko Dwernicki. Od niego wywodzi się rodzina szlachecka Dwernickich herbu Sas-Tarnawa, która dała Rzeczpospolitej wielu wybitnych żołnierzy i obywateli, w tym gen. Józefa Dwernickiego – jednego z najlepszych dowódców w dziejach polskiej wojskowości.
Pod rządami kniaziów dwernickich gazdowie zagospodarowali całą dolinę powyżej Dwernika, a także prawy brzeg Sanu, na którym powstał przysiółek Dwerniczek. W 1580 r. klucz ten przeszedł w ręce Stadnickich, następnie zaś litewskiej rodziny Kiszków. Mimo że Dwernik był centrum rozległego klucza dóbr należących kolejno do różnych rodów szlacheckich, jego mieszkańcy mieli często problemy z dobrym zarządzaniem. Posiadłości te były często oddawane w dzierżawę, co nie sprzyjało rozwojowi wsi.
Na początku XIX w. Dwernik objął hr. Ankwicz, a następnie Maria hr. Potocka. Jednym z jej dzierżawców był Adam Koniecki, który w 1846 r. sformował tu mały oddział powstańczy walczący przeciwko Austriakom. W 1847 r. dobra Dwernik nabył Leopold Walter, który był jednym z pionierów przemysłu naftowego w Bieszczadach. W Dwerniku eksploatowano ropę w szybach kopanych, powstała tu też niewielka rafineria. W 1895 r. tutejszy majątek zakupił Ludwik Baidwin Ramułt, wybitny architekt i zasłużony działacz społeczny. Nowy właściciel bardzo zaangażował się w rozwój majątku.
W okolicach roku 1900 zbudował on tartak parowy na lewym brzegu potoku, który był początkowo prowadzony przez firmę “Lam Szymon i Ska”, a później przez samego właściciela. Częścią tego zakładu była turbina, która wytwarzała energię elektryczną. Zbudowano tamę o długości 30 metrów. Wzdłuż lewego brzegu potoku Dwernik poprowadzono młynówkę w postaci wąskiego kanału o długości 300 metrów. Wylot kanału wprowadzał wodę na turbinę. Niestety, tartak spłonął w wyniku działań wojennych w 1915 roku. Unowocześniono również gospodarstwo dworskie, zakładając m.in. nowoczesną mleczarnię.
W roku 1930 S. Baldwin Ramułt wykorzystał część ocalałej infrastruktury i uruchomił młyn wodny oraz turbinę elektryczną. Do napędu wykorzystał starszą konstrukcję z 1900 roku. Młyn działał do 1939 roku pod zarządem Ramułta, po czym został przejęty przez Wilhelma Thiela. Wyposażenie młyna stanowiły dwie maszyny do mąki i jedna do kaszy. Niestety, po II wojnie światowej żołnierze WOP z Ustrzyk Górnych zdemontowali urządzenia, w tym turbinę, którą planowali wykorzystać do oświetlenia swojej placówki.
W Dwerniku istniało wiele innych zakładów przemysłowych i usługowych. Do nich należała potasznia, która działała w I połowie XIX wieku na stokach Otrytu, cegielnia, która również znajdowała się na tym terenie. W 1930 roku działała tu również kuźnia.
W 1785 roku w miejscowości Dwernik została wzniesiona cerkiew greckokatolicka pod wezwaniem św. Michała Archanioła. Pierwsza wzmianka o cerkwi pochodzi z 1533 roku, ale wówczas była to jeszcze drewniana świątynia. W 1898 roku cerkiew została odnowiona, ale niestety w 1946 roku uległa spaleniu.
Obecnie na terenie dawnej cerkwi zachowały się jedynie fragmenty podmurówki oraz cmentarz cerkiewny z kilkunastoma nagrobkami. Natomiast cmentarz grzebalny, który znajdował się na wschód od cerkwi (po przeciwnej stronie drogi), zanikł całkowicie, a w jego miejscu zbudowano domy. Cerkwisko oraz cmentarz znajdują się bezpośrednio za dawną restauracją “Piekiełko”.
W czasie II wojny światowej, we wrześniu 1939 roku, Dwernik został podzielony granicą państwową, która przebiegała na Sanie. W efekcie tego Dwernik znalazł się pod okupacją niemiecką, a Dwerniczek pod okupacją sowiecką. W czasie tzw. oczyszczania pasa przygranicznego, mieszkańcy Dwerniczka zostali wysiedleni.
Z dawnego Dwernika do czasów współczesnych zachował się tylko jeden budynek, dawna siedziba Straży Granicznej, który znajduje się na prawym brzegu rzeki San. Jednak na dawnym obszarze dworskim wciąż można zobaczyć kilka pozostałości przeszłości. Widoczne są pozostałości młyna, w którym pracowała turbina wodna oraz fundamenty tartaku parowego.
Po zakończeniu wojny w 1945 roku, Dwernik został włączony do Polski, natomiast Dwerniczek pozostał na terenie Związku Radzieckiego. Dopiero w 1951 roku, w ramach tzw. równania granic, Dwerniczek został zwrócony Polsce, jednak bez mieszkańców.
Od 1944 roku Dwernik znajdował się poza kontrolą polskiej administracji, z powodu obecności Ukraińskiej Powstańczej Armii na tym terenie. W 1946 roku mieszkańców Dwernika wysiedlono do ZSRR, a zabudowa wsi została zniszczona i spalona.
W latach 50. XX wieku Dwernik ponownie zaczął się zasiedlać, głównie dzięki pracownikom leśnym. W kolejnej dekadzie, czyli w latach 60. XX wieku, działała tutaj restauracja, Bar kategorii III, którą prowadzili moi przodkowie, Rozalia i Michał Kułynycz. Restauracja ta zyskała sławę dzięki wielodniowym balangom, które odbywały się po każdej wypłacie. Na skutek wniosku Solidarności RI, czyli grupy kobiet z Dwernika i Nasicznego, restauracja została zamknięta w 1981 roku.
Dzieje Kościoła w Dwerniku
Kościół św. Michała Archanioła w Dwerniku to piękna drewniana świątynia, która pierwotnie powstała w 1898 roku jako cerkiew w Lutowiskach. W 1979 roku została ona przeniesiona do Dwernika, gdzie została przekształcona na kościół rzymskokatolicki.
Wewnątrz kościoła znajduje się wiele cennych zabytków, w tym ołtarz z XIX wieku z unikatowym obrazem św. Michała Archanioła namalowanym techniką ikonową na blasze. Na prezbiterium znajdują się również 4 olejne obrazy ewangelistów z XIX wieku oraz krzyż ołtarzowy, który wywodzi się z artystycznej ludowej szkoły lwowskiej.
W kościele znajduje się również przepiękny kielich z wygrawerowaną inskrypcją “Szymon Dubowiec 1830”. Z zewnątrz kościół jest kryty dachem kalenicowym, ale nie zachował się pierwotny plan cerkwi, która posiadała trzy kopuły.
Kościół został konsekrowany 30 sierpnia 1981 roku przez bp. Ignacego Tokarczuka. Wokół kościoła stoi drewniana dzwonnica słupowa z 1995 roku, która dodaje mu jeszcze większego uroku.
Parafia św. Michała Archanioła w Dwerniku została erygowana w 1981 roku i obejmuje Berehy Górne, Caryńskie, Chmiel, Hulskie, Krywe, Nasiczne i Zatwarnicę (z Sękowcem).
Dziś Dwernik to urokliwa wieś położona w dolinie Sanu w Bieszczadach, która przyciąga turystów swoim spokojnym i malowniczym charakterem. To idealne miejsce dla miłośników przyrody, którzy chcą uciec od miejskiego zgiełku i w pełni cieszyć się urokami natury. W okolicy znajduje się wiele atrakcyjnych miejsc, takich jak Park Krajobrazowy Doliny Sanu, który obejmuje większość okolicznych terenów i jest idealnym miejscem na wypoczynek, do wędrówek i obserwacji przyrody. W Dwerniczku można zwiedzić rezerwat przyrody “Śnieżyca wiosenna w Dwerniczku”, gdzie można podziwiać łany kwitnącej śnieżycy wiosennej. Na bardziej aktywnych turystów czeka ścieżka przyrodniczo-historyczna Dwernik – Otryt – Chmiel oraz szlaki turystyczne, które prowadzą przez pasmo Otrytu, Magurę Stuposiańską na Bukowe Berdo. Zimą natomiast, w Dwerniczku działa wyciąg narciarski przy pensjonacie Rusinowa Polana. Dlatego jeśli szukasz miejsca, gdzie będziesz mógł odpocząć wśród pięknej przyrody i cieszyć się aktywnym wypoczynkiem, Dwernik na pewno spełni Twoje oczekiwania.